Basic HTML Version
99
Ι. Μοσχούρης & συν.
Απεικονιστικά κριτήρια αξιολόγησης ανταπόκρισης κακοηθών ηπατικών όγκων μετά από περιοχική επεμβατική θεραπεία
νταπόκρισης του ηπατοκυτταρικού καρκινώματος στον
χημειοεμβολισμό και γενικότερα στην τοπική-περιοχική
θεραπεία. Τα κριτήρια mRECIST και EASL μπορούν
να διαγνώσουν την ανταπόκριση αρκετά πρώιμα (λί-
γες εβδομάδες μετά τη θεραπεία), εντοπίζοντας τις με-
ταβολές στη σκιαγραφική ενίσχυση των ηπατοκυττα-
ρικών καρκινωμάτων, ενώ η συρρίκνωση των ίδιων
όγκων συνήθως απαιτεί περισσότερο χρόνο, ή είναι
λιγότερο εντυπωσιακή (Εικόνες 2,3). Επίσης, σε κλι-
νικές μελέτες, τα κριτήρια mRECIST και EASL πα-
ρουσιάζουν καλύτερη συσχέτιση με τη συνολική επι-
βίωση των ασθενών και με τον χρόνο για την εξέλιξη
της νόσου, σε σύγκριση με τα κριτήρια μεγέθους
19,20
.
Σε όγκους που παρουσιάζουν πολλαπλές, ακανόνι-
στου σχήματος ενισχυόμενες περιοχές μπορεί να είναι
δύσκολο να εκτιμηθεί αντικειμενικά η έκταση του βι-
ώσιμου νεοπλασματικού ιστού μέσω μίας ή δύο γραμ-
μικών μετρήσεων. Για τις περιπτώσεις αυτές έχουν ε-
φαρμοστεί ογκομετρικές τεχνικές, στις οποίες συμπε-
ριλαμβάνονται και εκτιμώνται σε 3 διαστάσεις όλα τα
βιώσιμα τμήματα του όγκου-στόχου και όχι η μέγιστη
διάμετρος αυτών. Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω,
η σχετική τεχνολογία είναι διαθέσιμη, αλλά ακόμη δεν
εφαρμόζεται ευρέως ή σε μεγάλες μελέτες
7
.
Η εφαρμογή των κριτηρίων mRECIST και EASL
είναι επίσης προβληματική σε υποαγγειούμενους ό-
γκους (π.χ μεταστάσεις από ορθοκολικό καρκίνο, χο-
λαγγειοκαρκίνωμα) στους οποίους είναι δύσκολο να
αναγνωριστούν και να μετρηθούν σαφώς αφοριζό-
μενες, ενισχυόμενες περιοχές. Στις περιπτώσεις αυ-
τές εξακολουθούν να εφαρμόζονται τα κριτήρια με-
γέθους και κυρίως τα RECIST. Από την άλλη πλευρά,
τα κριτήρια ενίσχυσης πιθανώς να έχουν θέση στην
εκτίμηση της ανταπόκρισης υπεραγγειούμενων ηπα-
τικών μεταστάσεων, όπως συχνά είναι οι προερχόμε-
νες από νευροενδοκρινείς όγκους
21
.
Αλλες προσεγγίσεις
Παρακάτω περιγράφονται εν συντομία, μερικές α-
κόμη μέθοδοι εκτίμησης της ανταπόκρισης στην ε-
πεμβατική θεραπεία, οι οποίες έχουν εφαρμοστεί με
επιτυχία σε αρκετές μελέτες, στην κλινική πράξη, ή
αναμένεται να παίξουν σημαντικό ρόλο στο μέλλον.
1) Κατανομή της λιπιοδόλης εντός των βλαβών στό-
χων μετά από χημειοεμβολισμό. Στον συμβατικό χη-
μειοεμβολισμό ηπατικών όγκων, χρησιμοποιείται η α-
κτινοσκιερή λιπιοδόλη (lipiodol), ως φορέας του χημει-
οθεραπευτικού φαρμάκου και ως εμβολικό μέσο
22
. Η
λιπιοδόλη καθηλώνεται εκλεκτικά εντός του όγκου και
ανιχνεύεται εύκολα στην CT. Ο βαθμός της «κατάλη-
ψης» του όγκου από την ουσία αυτή στις απλές (χωρίς
σκιαγραφικό) τομές της CT έχει χρησιμοποιηθεί σαν
δείκτης ανταπόκρισης. Η εναπόθεση λιπιοδόλης σε ό-
λη την έκταση του όγκου έχει συσχετισθεί με πλήρη νέ-
κρωση, ενώ τμήματα του όγκου που διατηρούν πυκνό-
τητα μαλακών μορίων και δεν είναι σκιαγραφημένα με
λιπιοδόλη είναι πιθανότατα βιώσιμα υπολείμματα
23,24
.
Θεωρείται πάντως, ότι το κριτήριο αυτό δεν μπορεί να
αντικαταστήσει τον δυναμικό έλεγχο με ε.φ σκιαγραφι-
κό. Σημειωτέον ότι η συσσώρευση της λιπιοδόλης στις
εμβολισθείσες βλάβες, τις καθιστά έντονα υπέρπυκνες
και συχνά δυσκολεύει την ανίχνευση υπολειμματικής
σκιαγραφικής ενίσχυσης στη δυναμική μελέτη με CT,
οπότε απαιτείται συμπληρωματικός έλεγχος με MR
25
,
ή υπερηχογραφία με σκιαγραφικό
26
.
2) Ποσοτική-παραμετρική μελέτη της αιμάτωσης
Εικόνα 3:
Έλεγχος του αποτελέσματος ενδαρτηριακού χημειοεμβολισμού σε ηπατοκυτταρικό καρκίνωμα με μαγνητική τομογρα-
φία (εγκάρσιες τομές, Τ1 ακολουθία, με καταστολή του λίπους και μετά ενδοφλέβια χορήγηση γαδολινίου). Προεπεμβατικά (Α),
ο όγκος παρουσιάζει έντονη αρτηριακή ενίσχυση. Στον έλεγχο 4 εβδομάδες μετά από επιτυχή χημειοεμβολισμό (Β), παρατηρεί-
ται πλήρης εξάλειψη της ενίσχυσης της βλάβης, με ελαφρά μείωση του μεγέθους της, της τάξης του 10%, όσον αφορά στη μέγι-
στη εγκάρσια διάμετρο (σταθερή νόσος κατά RECIST, πλήρης ανταπόκριση κατά mRECIST). Η λεπτή περιφερική ενίσχυση (βέ-
λος) είναι αντιδραστικής αιτιολογίας. Πέντε μήνες μετά την επέμβαση (Γ), εξακολουθεί να διατηρείται πλήρης εξάλειψη της πα-
θολογικής ενίσχυσης (και εξαφάνιση της προαναφερθείσας αντιδραστικής ενίσχυσης), καθώς και συρρίκνωση της βλάβης , με
μείωση στη μέγιστη εγκάρσια διάμετρο 38% περίπου (μερική ανταπόκριση κατά RECIST, πλήρης ανταπόκριση κατά mRECIST).
Δεν παρατηρήθηκαν νέες βλάβες.