Basic HTML Version
Ελληνική Ακτινολογία, Τόμος 45, Τεύχος 2-3, 2014
96
Κριτήρια ανταπόκρισης βασιζόμενα
σε μεταβολή του μεγέθους του
όγκου
Τα χημειοθεραπευτικά φάρμακα, μέσω της κυτ-
ταροτοξικής τους δράσης προκαλούν μείωση του α-
ριθμού των νεοπλασματικών κυττάρων, η οποία εκ-
φράζεται με μείωση του μεγέθους του όγκου. Έτσι,
η σμίκρυνση ή εξαφάνιση του όγκου σαν συνέπεια
της θεραπείας αποτελεί απλό και ευρέως διαδεδομέ-
νο κριτήριο ανταπόκρισης, που χρησιμοποιείται ήδη
αρκετές δεκαετίες στην ογκολογία τόσο στην κλινι-
κή πράξη, όσο και σε μελέτες
5,6
. Στην κατηγορία αυ-
τή ανήκουν (Πίνακας 1, Εικόνα 1):
1) Τα κριτήρια της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας
(World Health Organization-WHO), που εφαρμό-
στηκαν για πρώτη φορά το 1979
5
. Για τις μετρήσιμες
βλάβες, το μέγεθος του όγκου υπολογίζεται από το
γινόμενο δύο διαστάσεων: Της μέγιστης διαμέτρου
του όγκου (σε τομές εγκάρσιας απεικόνισης) επί την
μέγιστη κάθετη σε αυτή διάμετρο. Για μη μετρήσιμες
βλάβες, η εκτίμηση είναι υποκειμενική. Οι μεταβολές
του μεγέθους της βλάβης συνεπεία της θεραπείας υ-
πολογίζονται από τον παρακάτω τύπο:
Μέγεθος πριν τη θεραπεία- Μέγεθος μετά τη θε-
ραπεία Χ 100%
Σαν πλήρης ανταπόκριση (Complete Response-CR)
θεωρείται η πλήρης εξαφάνιση όλης της γνωστής νό-
σου ενώ σαν μερική ανταπόκριση (Partial Response-
PR) η μείωση
≥
50% του συνολικού φορτίου (είτε α-
ντικειμενικά για τις μετρήσιμες βλάβες είτε υποκειμε-
νικά για τις μη μετρήσιμες βλάβες). Σαν επιδείνωση ή
πρόοδος της νόσου (Progressive Disease-PD) ορίζεται
κάθε αύξηση
≥
25% είτε του συνολικού φορτίου, είτε
μιας μεμονωμένης βλάβης, ή η εμφάνιση νέων βλα-
βών. Σαν σταθερή νόσος (Stable Disease-SD) ορίζο-
νται οι περιπτώσεις που δεν εμπίπτουν στις πιο πάνω
κατηγορίες. Υπάρχουν κάποια σημεία, για τα οποί-
α το σύστημα WHO έχει δεχθεί κριτική: Δεν ορίζεται
σαφώς ποια απεικονιστική μέθοδος πρέπει να χρησι-
μοποιείται για τον έλεγχο της ανταπόκρισης, ούτε ο α-
ριθμός και το ελάχιστο μέγεθος των βλαβών-στόχων.
Επίσης το όριο του 25% πέραν του οποίου η αύξηση
του μεγέθους ισοδυναμεί με επιδείνωση της νόσου,
θεωρείται από μερικούς χαμηλό, με αποτέλεσμα με-
ρικές φορές να υπερεκτιμάται το ποσοστό των ασθε-
νών που παρουσιάζουν επιδείνωση
7
.
2) Τα κριτήρια αξιολόγησης της ανταπόκρισης σε
συμπαγείς όγκους (Response Evaluation Criteria in
Solid Tumors-RECIST). Με σκοπό να διορθωθούν
οι ανωτέρω αδυναμίες, προτάθηκαν το 2000 από τον
Ευρωπαϊκό Οργανισμό για την Έρευνα και Θεραπεία
του Καρκίνου (EuropeanOrganisation for Research and
Treatment of Cancer) και από τα Εθνικά Αντικαρκινικά
Ινστιτούτα των Ηνωμένων Πολιτειών και του Καναδά
(National Cancer Institute of the United States, National
Cancer Institute of Canada) τα κριτήρια RECIST (έκδο-
ση 1.0)
6
. Σύμφωνα με αυτά, μετρήσιμες θεωρούνται οι
βλάβες εκείνες που μπορούν να μετρηθούν με ακρί-
βεια σε μία τουλάχιστον διάσταση με μεγαλύτερη δι-
άμετρο
≥
20χιλ. με συμβατικές μεθόδους και
≥
10χιλ.
σε μέτρηση με ελικοειδή CT. Μη μετρήσιμες θεω-
ρούνται οι βλάβες με μεγαλύτερη διάμετρο <20χιλ.
Εικόνα 1:
Σχηματική απεικόνιση των μετρήσεων στις οποίες
βασίζονται τα κυριότερα κριτήρια ανταπόκρισης. Τα κριτήρια
WHO βασίζονται στο γινόμενο α Χ β, δηλαδή στο γινόμενο
της μέγιστης εγκάρσιας διαμέτρου του όγκου (α) επί την μέγι-
στη κάθετη σε αυτή διάμετρο (β). Τα κριτήρια RECIST βασίζο-
νται μόνο στη μέγιστη εγκάρσια διάμετρο του όγκου (α). Στα
κριτήρια EASL και mRECIST λαμβάνεται υπόψη μόνο το ενι-
σχυόμενο τμήμα του όγκου. Ειδικότερα, για τα κριτήρια EASL
λαμβάνεται υπόψη το γινόμενο α’ Χ β’, δηλαδή το γινόμενο
της μέγιστης εγκάρσιας διαμέτρου του ενισχυόμενου τμήμα-
τος (α’) επί τη μέγιστη κάθετη σε αυτή διάμετρο (β’) και για τα
mRECIST μόνο η μέγιστη εγκάρσια διάμετρος του ενισχυόμε-
νου τμήματος (α’). Το ενισχυόμενο τμήμα του όγκου απεικο-
νίζεται με λευκό χρώμα.