Basic HTML Version
95
Ι. Μοσχούρης & συν.
Απεικονιστικά κριτήρια αξιολόγησης ανταπόκρισης κακοηθών ηπατικών όγκων μετά από περιοχική επεμβατική θεραπεία
κρίνονται (responders) από εκείνους που δεν ανταπο-
κρίνονται (non-responders). Οι τελευταίοι, για λόγους
κόστους, ασφαλείας και αποφυγής άσκοπης ταλαιπω-
ρίας, θα πρέπει πιθανότατα να διακόψουν τη συγκεκρι-
μένη θεραπεία. Από ερευνητικής πλευράς, η αξιόπιστη
και αναπαραγώγιμη εκτίμηση των αποτελεσμάτων μιας
επεμβατικής θεραπείας είναι απαραίτητη για την αξιολό-
γησή της, τη σύγκρισή της με ανταγωνιστικές μεθόδους
και τελικά για τον προσδιορισμό του ρόλου της στην ε-
πεμβατική ογκολογία.
Η ακτινολογική απεικόνιση, κυρίως με τη μορφή της
υπολογιστικής (CT) ή μαγνητικής τομογραφίας (MR),
κατέχει κεντρικό ρόλο στον μετεπεμβατικό έλεγχο ηπα-
τικών όγκων προσφέροντας ανώδυνη, αναπαραγώγιμη
και ακριβή αξιολόγηση του θεραπευτικού αποτελέσμα-
τος
3
. Άλλες μέθοδοι επίσης χρησιμοποιούνται, αλλά πα-
ρουσιάζουν σοβαρούς περιορισμούς. Για παράδειγμα,
οι διάφοροι καρκινικοί δείκτες έχουν χαμηλή ειδικότη-
τα, ενώ επίσης δεν είναι πάντοτε αυξημένοι πριν από
την έναρξη της θεραπείας. Η διαδερμική βιοψία (η ο-
ποία χρησιμοποιείται μόνο σε ειδικές περιπτώσεις) είναι
μέθοδος επεμβατική, με πιθανές επιπλοκές, και τα απο-
τελέσματα της ιστολογικής εξέτασης αφορούν μόνο τη
θέση της βλάβης από την οποία ελήφθη το ιστοτεμάχιο
2
.
Η παρούσα εργασία είναι μια ανασκόπηση των συμ-
βατικών και νεώτερων συστημάτων που χρησιμοποι-
ούνται για την αξιολόγηση της ανταπόκρισης κακο-
ήθων ηπατικών όγκων μετά από τοπική-περιοχική ε-
πεμβατική θεραπεία (ενδαρτηριακός εμβολισμός/
χημειοεμβολισμός/ ραδιοεμβολισμός και οι διάφο-
ρες μέθοδοι θερμοκαυτηρίασης). Η ανάλυση εστι-
άζει στους κακοήθεις ηπατικούς όγκους, γιατί αυτοί
αποτελούν τον κυριότερο στόχο των προηγούμενων
επεμβατικών τεχνικών και το πεδίο από όπου έχει α-
ντληθεί η μεγαλύτερη εμπειρία από την εφαρμογή συ-
στημάτων ανταπόκρισης. Mερικά από τα συστήματα
αυτά χρησιμοποιούνταν ήδη στην ογκολογία για την
εκτίμηση της αποτελεσματικότητας διαφόρων χημει-
οθεραπευτικών σχημάτων, ενώ άλλα συστήματα δη-
μιουργήθηκαν εξαρχής και ειδικά για την εκτίμηση
τοπικής-περιοχικής επεμβατικής θεραπείας. Σε γενι-
κές γραμμές, κάθε σύστημα ανταπόκρισης βασίζεται
σε μία ή περισσότερες παραμέτρους, οι οποίες μπο-
ρούν να υπολογιστούν με ακρίβεια και αξιοπιστία μέ-
σω της κατάλληλης απεικονιστικής μεθόδου. Οι μετα-
βολές της παραμέτρου αυτής μετά τη θεραπεία, πρέ-
πει να συσχετίζονται με κλινικά κριτήρια αποτελεσμα-
τικότητας, όπως είναι η συνολική επιβίωση (overall
survival-OS) των ασθενών, ή ο χρόνος που μεσολαβεί
για την εξέλιξη της νόσου (time to progression-TTP)
4
.
Για παράδειγμα, οι μεταβολές του μεγέθους ενός ό-
γκου μετά από την εφαρμογή μιας επεμβατικής τε-
χνικής, μπορούν να θεωρηθούν σαν ικανοποιητικό
κριτήριο ανταπόκρισης, εάν η σμίκρυνση του όγκου
μετεπεμβατικά συσχετίζεται με μεγαλύτερη συνολική
επιβίωση των ασθενών.
Πίνακας 1. Συνοπτική παρουσίαση των κυριότερων κριτηρίων ανταπόκρισης
Κριτήριο
WHO
RECIST
EASL
mRECIST
Παράμετρος
Συνολικό μέγεθος όγκου
Συνολικό μέγεθος όγκου Ενισχυόμενο τμήμα όγκου
Ενισχυόμενο τμήμα
όγκου
Μεθοδολογία μέτρησης
1
Δύο διαστάσεις (α Χ β)
Μία διάσταση (α)
Δύο διαστάσεις (α’ Χ β΄)
Μία διάσταση (α’)
CR (complete response)
Πλήρης ανταπόκριση
Εξαφάνιση όλων των βλαβών
και μη εμφάνιση νέων
βλαβών.
Εξαφάνιση όλων των
βλαβών και επάνοδος των
δεικτών σε φυσιολογικά
επίπεδα
Πλήρης εξάλειψη της
ενίσχυσης όλων των γνωστών
βλαβών και μη εμφάνιση νέων
βλαβών.
Εξαφάνιση όλων
των βλαβών και
των παθολογικών
λεμφαδένων
PR (partial response)
Μερική ανταπόκριση
Μείωση
≥
50% του
συνολικού φορτίου
Μείωση
≥
30% του
αθροίσματος των
μεγαλύτερων διαμέτρων
Μείωση
≥
50% του βιώσιμου
νεοπλασματικού ιστού σε όλες
τις μετρήσιμες βλάβες
Μείωση
≥
30% του
αθροίσματος της
μέγιστης διαμέτρου των
ενισχυόμενων τμημάτων
των βλαβών
SD (stable disease)
Σταθερή νόσος
Μείωση <50% ή αύξηση
<25% του συνολικού
φορτίου
Ούτε ανταπόκριση ούτε
προϊούσα νόσος
Όλες οι περιπτώσεις που
δεν ανήκουν στις υπόλοιπες
κατηγορίες
Ούτε ανταπόκριση, ούτε
προϊούσα νόσος
PD (progressive disease)
Προϊούσα νόσος
Αύξηση
≥
25% του συνολικού
φορτίου ή εμφάνιση νέας
βλάβης
Αύξηση
≥
20% του
αθροίσματος των
μεγαλύτερων διαμέτρων ή
εμφάνιση νέας βλάβης
Αύξηση
≥
25% του βιώσιμου
νεοπλασματικού ιστού σε
μία ή περισσότερες από τις
μετρήσιμες βλάβες, ή εμφάνιση
νέων βλαβών
Αύξηση
≥
20% του
αθροίσματος της
μέγιστης διαμέτρου των
ενισχυόμενων τμημάτων
των βλαβών ή εμφάνιση
μιας ή περισσοτέρων
νέων βλαβών
1
Βλ. εικόνα 1