Παράμετροι δόσης-απόκρισης για στένωση στον τραχηλικό οισοφάγο από ακτινοθεραπεία καρκινωμάτων κεφαλής-τραχήλου

Παράμετροι δόσης-απόκρισης για στένωση στον τραχηλικό οισοφάγο από ακτινοθεραπεία καρκινωμάτων κεφαλής-τραχήλου

Π. Μαυροειδής (1,2), G. Laurell (3), Γ. Κομισόπουλος (2), Κ. Σωτηριάδου (4), Th. Kraepelien (5), J.O. Fernberg (5), B.K. Lind (1), Γ. Πλατανιώτης (6)

(1) Τμήμα Ιατρικής Ακτινοφυσικής, Ινστιτούτο Karolinska και Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης, Σουηδία.
(2) Τμήμα Ιατρικής Φυσικής, Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Λάρισας.
(3) Τμήμα Ωτορινολαρυγγολογίας, Νοσοκομείο Karolinska, Στοκχόλμη, Σουηδία.
(4) Τμήμα Ακτινοθεραπείας, Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Λάρισας.
(5) Τμήμα Ογκολογίας, Νοσοκομείο Karolinska, Στοκχόλμη, Σουηδία.
(6) Τμήμα Κλινικής Ογκολογίας, Aberdeen Royal Infirmary και Ιατρική Σχολή, Πανεπιστήμιο του Aberdeen, Ηνωμένο Βασίλειο.

Περίληψη
Σκοπός αυτής της εργασίας είναι ο προσδιορισμός των παραμέτρων του ακτινοβιολογικού μοντέλου σχετικής σειριακότητας καθώς και η εκτίμηση της δυνατότητάς του για πρόβλεψη του κλινικού αποτελέσματος. Αυτό επιτυγχάνεται συσχετίζοντας τα υπολογιζόμενα ποσοστά επιπλοκών με τα κλινικά μετακτινικά αποτελέσματα. Η παρούσα μελέτη είναι βασισμένη σε 82 ασθενείς οι οποίοι έλαβαν ακτινοθεραπεία για καρκίνωμα κεφαλής και τραχήλου. Για κάθε ασθενή ήταν διαθέσιμα η τρισδιάστατη κατανομή της δόσης που απορροφήθηκε από τον οισοφάγο και το κλινικό αποτέλεσμα της θεραπείας. Κλινικά συμπτώματα και ακτινολογικά ευρήματα χρησιμοποιήθηκαν για να εκτιμηθεί η εκδήλωση των μετακτινικών στενώσεων του οισοφάγου. Αυτά τα δεδομένα χρησιμοποιήθηκαν σε μια στατιστική διαδικασία προσαρμογής της συνάρτησης μεγίστης πιθανοφάνειας (maximum likelihood fitting) για να υπολογισθούν οι βέλτιστες τιμές των παραμέτρων που χρησιμοποιούνται από το μοντέλο της σχετικής σειριακότητας (D50 = 68.4 Gy, = 6.55, s = 0.22). Επίσης, οι αβεβαιότητες αυτών των παραμέτρων υπολογίσθηκαν και η επιρροή τους στην καμπύλη δόσης-απόκρισης παρουσιάζεται γραφικά. Οι προσδιορισθείσες παράμετροι εφαρμόστηκαν σε 58 ασθενείς του κλινικού υλικού και υπολογίσθηκαν οι πιθανότητες εκδήλωσης μετακτινικής στένωσης στον τραχηλικό οισοφάγο για να επιδειχθεί η κλινική χρήση των ακτινοβιολογικών παραμέτρων δόσης-απόκρισης. Ο υπολογισμός της βιολογικά ενεργής δόσης (biological effective dose, BED) εφαρμόσθηκε για την τροποποίηση του κερματισμού της δόσης στα πλάνα θεραπείας. Το μοντέλο της σχετικής σειριακότητας αποδείχθηκε κατάλληλο για την αναπαραγωγή των αποτελεσμάτων της θεραπείας για το υλικό των ασθενών που εξετάστηκε (π.χ. πιθανότητα εύρεσης χειρότερου αποτελέσματος προσαρμογής = 61.0%, επιφάνεια κάτω από την καμπύλη ROC = 0.84 και χ2-τέστ = 0.95). Η ανάλυση πραγματοποιήθηκε για τα ανώτερα 5 εκ. του εγγύτατου οισοφάγου (proximal esophagus) όπου δημιουργήθηκαν όλες οι στενώσεις. Η δημιουργία στενώσεων από την ακτινοβολία βρέθηκε να έχει μεγάλη εξάρτηση από τον ακτινοβολούμενο γεωμετρικό όγκο (μικρή σχετική σειριακότητα). Οι αβεβαιότητες των παραμέτρων εμφανίζονται να υποστηρίζουν σημαντικά την υπολογιζόμενη καμπύλη δόσης-απόκρισης.