Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν την ποιότητα της εικόνας στην αξονική τομογραφία

Β. Τσαπάκη[1], Χ. Τριαντοπούλου[2]

[1] Μονάδα Ιατρικής φυσικής, Κωνσταντοπούλειο συγκρότημα Νοσοκομείου "Αγία Όλγα", Αθήνα.
[2] Τμήμα Αξονικής Τομογραφίας, Κωνσταντοπούλειο συγκρότημα Νοσοκομείου "Αγία Όλγα", Αθήνα.

Η ποιότητα εικόνας στην αξονική τομογραφία εξαρτάται από τα τεχνικά χαρακτηριστικά του μηχανήματος και από τις παραμέτρους της εξέτασης. Η συνήθης τακτική είναι η χρήση ενός συγκεκριμένου πρωτοκόλλου για κάθε ανατομική περιοχή, γεγονός που έχει ως αποτέλεσμα τη μεταβολή της ποιότητας της εικόνας ανάλογα με το μέγεθος του ασθενούς. Σε ορισμένα τμήματα αξονικής τομογραφίας οι παράμετροι αυξομειώνονται αυθαίρετα, με αποτέλεσμα πολλοί ασθενείς να ακτινοβολούνται περισσότερο, ενώ σε άλλους ασθενείς, σε περίπτωση που η ακτινοβολία δεν επαρκεί, να είναι κακή η ποιότητα της εικόνας. Στόχος της ανασκόπησης αυτής είναι να παρουσιάσει τα τεχνικά χαρακτηριστικά της εικόνας στην αξονική τομογραφία και να αναλύσει πώς αυτά επηρεάζονται από τις παραμέτρους της εξέτασης.

Αποτελέσματα του ερευνητικού προγράμματος του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας "Τρόποι μείωσης της δόσης ακτινοβολίας στις εξετάσεις ρουτίνας Αξονικής Τομογραφίας με διατήρηση της ποιότητας της εικόνας".

Β. Τσαπάκη [1], Χ. Τριαντοπούλου [2], Π. Μανιάτης [2], Ι.Α. Τσαλαφούτας [1], Ι. Σιάφας [2], Π. Μοσχούρης [2], Α. Πρινιωτάκη [2], Ρ. Ζορμπά [2], Π. Κούκκου [2], Χ. Αποστολάκη [2], Σ. Κόττου [3], Μ. Rehani [4], Ι. Παπαηλιού [2]

[1] Τμήμα Ιατρικής Φυσικής και [2] Τμήμα Αξονικής Τομογραφίας Π.Γ. Ν. Νέας Ιωνίας "Αγία Όλγα"
[3] Εργαστήριο Ιατρικής Φυσικής, Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών
[4] Διεθνής Οργανισμός Ατομικής Ενέργειας

ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Σκοπός: Ο Διεθνής Οργανισμός Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ) αναγνωρίζοντας την ανάγκη ανεύρεσης τρόπων μείωσης της δόσης ακτινοβολίας δίχως όμως να μειωθεί η διαγνωστική ποιότητα της Αξονικής Τομογραφίας (ΑΤ), διεξήγαγε διακρατικό ερευνητικό πρόγραμμα σκοπός του οποίου ήταν: (1) να καταγράψει τις δόσεις ακτινοβολίας σε εξετάσεις ρουτίνας θώρακος και κοιλίας σε νέας γενιάς ΑΤ, (2) να διερευνήσει πως επιδρά το βάρος του ασθενούς στο θόρυβο και την ποιότητα της εικόνας και (3) να επινοήσει μια μέθοδο προσδιορισμού των τεχνικών παραμέτρων της κάθε εξέτασης που να εξαρτώνται από τις διαστάσεις του ασθενούς με τρόπο ώστε να μειωθεί η δόση ακτινοβολίας δίχως επηρεάζεται η διαγνωστική ικανότητα της εξέτασης.
Υλικό και μέθοδος: Έξι Νοσοκομεία σε ανεπτυγμένες και αναπτυσσόμενες χώρες συμμετείχαν στη μελέτη. Το δείγμα κάθε χώρας περιελάμβανε τουλάχιστον 25 ασθενείς από κάθε τύπο εξέτασης (5 κατηγορίες ανάλογα με το βάρος τους: 45-130 kg). Τα στοιχεία που καταγράφησαν ήταν: kV, mAs, FOV, αλγόριθμος (filter kernel), pitch, collimation, δόση ανά περιστροφή (CT Dose Index-CTDIv) και η συνολική δόση ασθενούς (Dose Length Product-DLP). Η κλινική εκτίμηση της ποιότητας της εικόνας πραγματοποιήθηκε με την εφαρμογή δείκτη ποιότητας Q που βασίστηκε στην αξιολόγηση της εικόνας ως προς το θόρυβο, την αντίθεση και τη συνολική ποιότητα με κλίμακα 1-5. Ποσοτική εκτίμηση του θορύβου της εξέτασης έγινε σε ομοιογενή περιοχή περίπου 2 cm2 (ΑΤ θώρακος: επίπεδο πνευμονικής πύλης, ΑΤ κοιλίας: επίπεδο ήπατος).
Αποτελέσματα: Η ανάλυση των αποτελεσμάτων έδειξε: (1) μεγάλο εύρος στην τεχνική της εξέτασης και στη δόση του ασθενούς, (2) μεγάλη διακύμανση στις μετρήσεις του θορύβου στην ΑΤ κοιλίας, (3) σημαντική γραμμική εξάρτηση του θορύβου από το βάρος του ασθενούς στην ΑΤ κοιλίας (R2=0,696), (4) μικρότερη συσχέτιση στην ΑΤ θώρακος (R2=0,460). Δημιουργήθηκαν πίνακες mAs-βάρους για την ΑΤ κοιλίας που προσαρμόσθηκαν για την ΑΤ θώρακος (οι τιμές mAs μειωμένες κατά 30 % για τη ίδια τιμή βάρους), οι οποίοι επιβεβαιώθηκαν σε νέο δείγμα ασθενών.
Συμπεράσματα: Η μέση δόση ανά περιστροφή και η μέση συνολική δόση του ασθενούς μειώθηκε κατά 22 % στην εξέταση θώρακος και 24 % στην εξέταση κοιλίας δίχως στατιστικά σημαντική μείωση της ποιότητας της εικόνας.